Jager-verzamelaar – over dopamine, Lego en het waarom van verzamelen

Ik moest laatst denken aan het toilet in mijn ouderlijk huis. Daar hingen en stonden toen ik klein was meer dan honderd punnikklosjes. Van eenvoudige houten kokers met vier spijkers bovenaan tot glimmend gelakte paddenstoelen en dametjes waarbij de vier spijkers een kroontje vormden. Op een gegeven moment verdwenen ze in een doos, om nooit meer terug te keren. Onvermijdelijk kwam ik bij mijn eigen verzamelwoede uit, en mijn verzamelingen die een zelfde lot ondergingen.

G.I. Joe en Junior Press

Mijn jeugd is een lange reeks inmiddels lang verdwenen verzamelingen: Coca-Cola spullen, G.I. Joe speelgoed, superhelden comics van Junior Press, een blauwe maandag kogelhulzen (ik had er ongeveer acht), Magic speelkaarten, gebrande cd’s, Salamander pockets, Rainbow pockets, gitaren (op een gegeven moment had ik er een stuk of tien staan waar ik nooit op speelde), speelgoed in verpakking, poëziebundels, boeken in zijn algemeenheid, computerspelletjes.

Het klinkt een beetje als een jeugdzonde zo, maar ook de laatste jaren heb ik nog miniatuurspeelgoed verzameld en Legopoppetjes. Ik maak mezelf wijs dat ik daar ooit nog eens prachtige speelgoedfotografie mee ga bedrijven, dus heb ik daar vooralsnog een stuk of zes plastic dozen vol van. Inmiddels koop ik ook op het miniaturenvlak zelden nog iets, maar het rommelen zit in mijn bloed. Ik kan geen kringloop voorbijrijden zonder er even te gaan snuffelen. Waarom eigenlijk?

Dopamine

In een wat ouder artikel van Marketing facts lees ik een aantal redenen die verzamelgedrag kunnen verklaren.
Bij het verzamelen van dingen van vroeger gaat het om een bepaalde psychologische geruststelling dat alles nog net als vroeger is. Wat natuurlijk niet zo is, maar toen ik een aantal jaar terug een hele stapel X-mannen kocht heb ik wel heerlijk kunnen zwelgen in de nostalgie ervan. Dat is denk ik ook waarom volwassen mannen op een beurs hun speelgoed van vroeger terugkopen, de hoop dat je daarmee iets van de oude tover terug verovert.
Dan is er het element van de jacht, het veroveren van begeerde voorwerpen. Of het nou bieden op Ebay is of snuffelen op een kleedjesmarkt, het doen van een aankoop geeft een dopamineshot. Ik denk dat veel mensen dat wel herkennen, vooral omdat je vaak na het shot een soort leeg gevoel overhoudt aan wat eerst een geweldige aankoop was.
En er is nog een mogelijkheid dat het een evolutionaire neiging is, die we aan het verzamelen van bessen en noten overgehouden hebben, al lijkt me dat niet zo geloofwaardig.

De boze buitenwereld

Wat ik wel interessant vind, is de theorie dat verzamelen een manier is om (een deel van) de boze buitenwereld te ordenen en classificeren, oftewel een poging om controle te houden over die buitenwereld. Daarmee samenhangend kan verzamelen je ook een identiteit, en op die manier houvast, verschaffen. Dat herken ik wel een beetje aan de fanatiekere AFOL’s, adult fans of Lego, die hun hele vrije tijd steken in het verzamelen, ruilen en discussiëren over het befaamde speelgoed.

Zelf denk ik dat ik aanleg heb voor nostalgisch verzamelen, al heb ik dat met ontspullen wel redelijk afgezworen, en ben ik ook wel een jager-verzamelaar; als ik me niet goed voel, wil ik nog steeds wel dingen kopen om dat dopamineshot te krijgen. Aan de andere kant ben ik dan weer niet zo op controle of identiteit ingesteld, al vind ik de AFOL’s als subcultuur wel interessant. Zou het dan toch een evolutionaire neiging zijn?

Waarin herken jij je eigenlijk in het bovenstaande? Of verzamel jij om nog andere redenen?

Minimalisme: hoe kom je tot de keuze?

Op Facebook kom ik een interessante vraag tegen in de groep ‘minimalisme voor gevorderden’: hoe zijn jullie tot de keuze gekomen voor een minimalistische levensstijl? Degene die de vraag stelde vertelt dat ze gelezen heeft dat veel mensen vanuit een behoefte aan controle voor minimalisme kiezen, maar gaat het echt om controle, of juist om loslaten?

Grip krijgen

“Het huishouden groeide me boven het hoofd”, reageert een van de groepsleden op de vraag. “Ik had helemaal geen tijd meer om te genieten”, zegt een ander. Eigenlijk is het dus allebei: loslaten om weer controle te krijgen over je leven. Wat ook heel logisch klinkt, al met al. Het doet me denken aan de lijstjes die ik maak om grip te krijgen. Wat doe ik allemaal en hoeveel tijd kost dat, waarna ik feilloos kan zien dat al die dingen die ik wil helemaal niet passen in de hoeveelheid uren die nog over zijn. En daarna loslaten, ook gewoon nee zeggen tegen dingen die wel leuk zijn maar toch niet leuk genoeg. Toch schuilt onder die behoefte aan controle versus loslaten een fundamentelere behoefte.

Heroverwegen

In Minimalism: a documentary about the important things vertelt minimalist Joshua Fields Millburn dat hij zijn eerste stappen naar minimalisme zette toen in een maand tijd zijn moeder overleed en zijn huwelijk uit elkaar viel. Millburn merkt dat, terwijl hij rouwt en spijt voelt dat hij niet meer tijd met zijn terminaal zieke moeder heeft doorgebracht, hij eigenlijk vooral bezig is om zijn nieuwe appartement in te richten met allerlei spullen die hij helemaal niet nodig heeft.Dat besef brengt hem tot de oprechte vraag: wat is nu echt belangrijk in mijn leven? Het antwoord brengt hem ertoe zijn levenskeuzes te heroverwegen. Uiteindelijk, en dat is denk ik de fundamentele behoefte die aan minimalisme ten grondslag ligt, komt hij dichter bij wat hij waardevol vindt.

Verlies

Zelf verloor ik in iets meer dan een jaar tijd allebei mijn ouders. Net zoals veel mensen op Facebook aangaven dat zij tot hun minimalisme kwamen omdat ze een of allebei hun ouders verloren, of een ander verlies ondergingen. Bij ons was het een periode waarin we als familie druk waren met zorg dragen, maar ook met het ontruimen van ons ouderlijk huis. Mijn ouders waren dan wel niet materialistisch in de zin dat ze veel waarde hechtten aan hun bezit, maar ze hadden wel de gewoonte vaak kleine dingen te kopen. Het kiezen wat we als kinderen nog van aan spullen van onze ouders wilden hebben was onthullend: uit het overvolle huis namen we alleen wat sleutelvoorwerpen mee, herinneringen, foto’s. Verder was er weinig wat we belangrijk vonden.

Rusteloze ruimte

En juist dat belangrijk vinden is sindsdien de hamvraag geworden. Wat is er nou echt belangrijk als je naar je leven kijkt? Zo probeer ik ook mijn levenskeuzes te heroverwegen, des te meer omdat ik inmiddels zelf een kind heb dat ik een gezond perspectief wil bieden op waar het echt om gaat in het leven. Op dit punt in mijn proces ben ik vooral bezig met ontspullen, loslaten van bezit. Maar alleen al door niet meer bezig te zijn met het verwerven van dingen ontstaat er ruimte in mijn leven. Eerlijk gezegd vind ik dat soms ook moeilijk: juist omdat ik nog bezig ben te ontdekken wat ik nou zelf echt belangrijk vind weet ik nog niet zo goed wat ik met die ruimte aanmoet. Dat creëert onrust in mijn leven die ik dan maar accepteer als onderdeel van het proces.

Wat denk jij, gaat het om loslaten, of juist om controle, of inderdaad allebei? En hoe kom jij dichter bij wat voor jou belangrijk is? Alle tips zijn welkom;-)